Czym jest pedantyzm? Kim jest pedant i jak się zachowuje?

Twórczy nieład bałaganiarza kontra sterylny porządek pedanta: osoby o takich cechach charakteru żyją na dwóch różnych biegunach. W perfekcyjnym świecie pedanta nie ma miejsca na nieporządek, wszystko ma swoje znaczenie i miejsce. Skąd biorą się pedanci, jak się zachowują na co dzień i czy łatwo z nimi wytrzymać?

Czym jest pedantyzm?

Pedantyzm jest cechą charakteru, obejmująca umiłowanie dla porządku, która w skrajnych przypadkach może przeradzać się w obsesję na punkcie poukładanego nie tylko prania w szafie ale i życia.

Pedant jest perfekcjonistą, lubi mieć wszystko uporządkowane, odpowiednio ułożone i zaplanowane. Pedantyzm może przejawiać się w konkretnej sferze życia (np. w sferze porządków domowych czy w pracy) lub we wszystkich.

Skąd biorą się pedanci?

Czy rodzimy się pedantami? Zwykle nie. Człowiek w momencie przyjścia na świat wyposażony jest w zestaw genów, który otrzymał od swoich rodziców i przodków. Można dziedziczyć pewną skłonność do różnorodnych zachowań ale zwykle to, jak się zachowujemy jest determinowane przez czynniki środowiskowe, w tym nasze wychowanie.

Pedantami częściej zostają ludzie mało pewni siebie, o niskiej samoocenie, którzy w dzieciństwie wpojony mieli perfekcjonizm. Dzieci rodziców ze skłonnością do perfekcjonizmu również stają się takie w dorosłym życiu: poprzez swoje zachowanie chcą mieć nad wszystkim i wszystkimi kontrolę. Pozwala im to na poczucie się pewniej w nieznanych sytuacjach. Pedantem może zostać również osoba, której dzieciństwo było pełne zawirowań, np. przeprowadzek, nad czym nie miała kontroli. Skłonność do perfekcjonizmu jest dla niej próbą przeciwdziałania chaosowi w dorosłym życiu, kiedy już sama kreuje swój świat i dokonuje samodzielnych wyborów.

Objawy pedantyzmu

Jak zachowuje się pedant? Czy nie robi nic innego, tylko sprząta? To nieco stereotypowe spojrzenie na pedanta. Tak naprawdę pedantyzm jest cechą o wiele bardziej złożoną, niż ograniczanie się jedynie do maniakalnego sprzątania. Pedant może obsesyjnie sprzątać, jest perfekcjonistą, denerwuje go bałagan, nie odkładanie rzeczy nie na swoje miejsce. Poza tym, chce układać całe swoje życie, wszystko ma dokładnie zaplanowane, działa według harmonogramu. Nie lubi ludzi roztrzepanych, zbyt beztroskich, którzy nie podzielają jego zamiłowania dla porządku.

Pedantyzm manifestuje się również w kontaktach z innymi: pedant jest poukładany, uprzejmy, nie zachowuje się w sposób spontaniczny.

Czy jestem pedantem? Test

Chcesz wiedzieć, czy bycie pedantem to Twoja domena? Odpowiedz na poniższe pytania i przekonaj się, czy masz skłonność do nadmiernego porządkowania swojego życia.

1. Lubię, gdy wszystko jest uporządkowane i ma swoje miejsce.
2. Źle pracuje mi się w bałaganie i chaosie.
3. Hałas przeszkadza mi w działaniu, dekoncentruje mnie i uniemożliwia skupienie uwagi.
4. Zawsze działam według pewnego planu, listy, np. w ten sposób robię zakupy.
5. Nie lubię tego, co nowe, nieznane, czuję, że wprowadza to zamieszanie do mojego życia.
6. Mam sprawdzone metody wykonywania pewnych czynności i zwykle z nich korzystam.
7. Przeszkadza mi, gdy ktoś nie robi czegoś tak, jak ja bym to zrobił/a.
8. Nie lubię rzeczy, które nie mają żadnego zastosowania, są nieprzydatne i tylko zajmują miejsce.
9. Lubię, gdy wszystko do siebie pasuje, zarówno w wystroju wnętrza, jak i w mojej codziennej stylizacji.
10. Irytują mnie bałaganiarze, osoby beztroskie i roztrzepane.

Na co najmniej połowę pytań Twoja odpowiedź brzmi "tak"? Uważaj, masz cechy osoby pedantycznej, lubisz porządek, czasem nadmierny, a Twoja skłonność do kontrolowania wszystkiego może być dla innych uciążliwa. Pozwól sobie na odrobinę swobody, postaraj się czasem zrobić coś inaczej, niż zwykle.

Skrajny pedantyzm: jak z nim żyć i jak mu pomóc?

Czy skrajny pedantyzm może być niebezpieczny? Niekoniecznie ale na pewno może być męczący dla osób, które przebywają na co dzień z pedantem, np. pracują z nim lub są z nim w związku. Jak można wytrzymać z pedantem? Przede wszystkim:

• nie rób mu na złość, np. nie rozrzucaj specjalnie rzeczy, wiedząc, że go to rozjuszy, nie ingeruj też w to, co robi, np. jak składa ubrania;
• pozwól mu wykonywać czynności tak, jak sobie zaplanował, możesz delikatnie doradzić ale nie sugeruj nic na siłę, wprowadzisz w życie pedanta bałagan, którego on nie toleruje;
• nie zmieniaj na siłę pedanta ale powoli, małymi kroczkami, pokazuj, jak piękne może być spontaniczne życie, jak cieszyć się niewielkimi rzeczami;
• nie pozwól się obrażać, np. nazywać bałaganiarzem czy brudasem: pedant w chwili złości może mówić różne rzeczy, nierzadko bardzo przykre ale i niezgodne z prawdą.

Kiedy pedant potrzebuje pomocy? Zdarza się i tak, że pedantyzm przyjmuje skrajną formę, które utrudnia danej osobie codzienne funkcjonowanie. Może się on bowiem przekształcić w zaburzenia psychiczne, w tym zaburzenia nerwicowe, np. nerwicę natręctw, zwaną zaburzeniem obsesyjno-kompulsywnym. Jest to zaburzenie lękowe, objawiające się występowaniem natrętnych myśli (obsesji) oraz czynności (kompulsji), których wypełnianie pozwala zmniejszyć odczucie lęku, które jest osiowym objawem zaburzenia.

Nadmierny pedantyzm może przyczynić się do rozwoju tego zaburzenia, osoba chora odczuwa szereg objawów, związanych z przymusem sprzątania i układania czegoś, np. odczuwa silny niepokój, że coś się stanie, dopóki nie odkurzy całego mieszkania. Zaniepokoić mogą również: przesadne dotykanie układanych przedmiotów, przykładanie wagi do symetrii, przesadne dbanie o higienę w obawie przed zarazkami (np. rytualne sprzątanie łazienki).

Jeśli zauważymy, że bliska nam osoba zachowuje się w ten sposób, zasugerujmy wizytę u specjalisty. W przypadku zdiagnozowania nerwicy natręctw niezbędna jest terapia psychologiczna. Z kolei nadmierny pedantyzm u dziecka może sugerować objawy zaburzeń całościowych, w tym zespołu Aspergera. Dziecko takie używa wyszukanych słów, przykłada nadmierną wagę do porządku, np. układa zabawki w rzędzie i potrafi zajmować się tą czynnością przez wiele godzin. Nie jest to jednak informacja pewna - należy zawsze skontaktować się ze specjalistą.

Pedant czy bałaganiarz?

Pedantyzm jako cecha charakteru może wydawać się nieszkodliwa, a czasem nawet pożądana, zwłaszcza w pracy. Nierzadko jednak może być uciążliwa dla ludzi, którzy przebywają z pedantem: męcząca jest jego mania czystości i porządku, podczas gdy każdy z nas chce czasem pozwolić sobie na odrobinę luzu. Kluczem do sukcesu jest znalezienie złotego środka między pedantyzmem a bałaganiarstwem, aby nie wprowadzać w swoje życie zbyt wiele chaosu ale i nie ograniczać się nadmiernie.